Artykuł: Pedagogika cyrku a psychofizyczny rozwój dziecka

Artykuł: Pedagogika cyrku a psychofizyczny rozwój dziecka
Autorzy: Mirosław Urban, Monika Kalinowska

1.     Historia pedagogiki cyrku

1.1 Definicja cyrku

Definicja cyrku, jaką proponuje międzynarodowe towarzystwo historyków cyrku, brzmi następująco: „cyrk jest formą artystycznie ukształtowanego programu, któremu towarzyszy muzyka. Wyróżniają go występy woltyżerki, numery akrobatyczne, klaunada oraz tresura oswojonych i udomowionych zwierząt, które odbywają się na okrągłej bądź owalnej powierzchni, ograniczonej przynajmniej z jednej strony.” (Ehlert, Schulz, 1988)

Kolejna definicja, która bardziej łączy się z pedagogiką cyrku brzmi: „cyrk jest szczególnym rodzajem zabawy możliwościami, zabawy wyzwaniami skierowanymi do aktywnego podmiotu, zabawy na granicy sztuki i wykonalności dla pojedynczej zabawy (Schnapp, Zachariasz 2000).

1.2 Historia cyrku

Cyrk jest starą, tradycyjną formą sztuki. Wykopaliska w Egipcie i Chinach świadczą o tym, że elementy dyscyplin cyrkowych były trenowane już przeszło 4000 lat. Rzeźby i wizerunki z tego czasu przedstawiają żonglerów, akrobatów i tancerzy. Cyrkowiec był w Chinach cenionym artystą i posiadał wiele rozmaitych umiejętności (por. Ballreich, Grabowiecki, 1992).

Około IV, V wieku przed Chrystusem, w greckiej i rzymskiej sztuce zaczynają pojawiać się żonglerzy, zarówno w poezji, w rzeźbach, w formie figurek glinianych, jako ozdoby garncarskie, na malunkach ściennych i we wzmiankach pisanych. (Ziethen, Allen 1985).

W średniowieczu takie sztuki jak żonglerka, akrobatyka, teatr były przedstawiane przez kuglarzy i wędrownych artystów głównie na dorocznych jarmarkach, sporadycznie również na dworach królewskich czy książęcych. Przez kościół byli wyszydzeni, ponieważ władze religijne łączyły wszystko, co miało z tą dziedziną do czynienia, z wpływem szatana. (por. Ballreich, Grabowiecki, 1992).

Początek cyrku, takiego, jaki dziś znamy, miał miejsce w drugiej połowie XVIII w. Philipp Astley, angielski oficer i woltyżer w 1772 założył swoją szkołę ujeżdżania koni, gdzie uczono i prezentowano woltyżerkę. Z chwilą zbudowania dachu i rozbudowania ujeżdżalni w 1782 r. powstał pierwszy cyrkowy budynek (por. Ehlert, Schulz, 1998). W 1793 roku, w związku z Rewolucją Francuską szkołę Astleya, która dotarła do Paryża przejęła rodzina Franconi. W roku 1807 został założony przez nich „Cirque Olympic”. (por. Bose, Brinkmann, 1978). W następnych wiekach budynki cyrkowe były często zamieniane na cyrkowe namioty i wagony - tak powstał tzw. cyrk wędrowny. Od połowy XVIII wieku przyjął się on na jarmarkach w Europie i pozostawał popularny do końca XIX w (por. Bardell, 1992).

W latach 70. XX wielu powstała wg Ehlerta i Schulza nowa epoka cyrku. Nie chodziło o ilość widzów, ale bliskość z publicznością. Wśród innowacji były muzyka, kostiumy, technika, światło, rekwizyty i choreografia. Pojedynczy artysta stał się częścią grupy, programu. Zamiast pojedynczych numerów, celem stało się całościowe dzieło sztuki.

Współczesna epoka jest określana przez Ehlerta i Schulza jako postmodernistyczna sztuka cyrkowa. To połączenie elementów nowych i tradycyjnych, jak i uwzględnienie sztuki jarmarcznej i zapomnianego kuglarstwa (por.Ehlert, Schulz 1998).

1.3 Definicja pedagogiki cyrku

Znalezienie jednej definicji pedagogiki cyrku jest trudne wobec złożoności pedagogicznych obszarów, które ją tworzą. Posiadana ona różnorodne konteksty i kierunki rozwoju. Z tego względu może w różnorodnych pedagogicznych obszarach wyjść naprzeciw indywidualnym potrzebom dzieci i młodzieży, przekazując więcej niż tylko sztukę cyrkową (Novena, 1998).

Pedagogika cyrku jest połączeniem wykonywania cyrkowych aktywności ruchowych i artystycznych umiejętności z pedagogicznymi treściami i celami. W odróżnieniu od profesjonalnej sceny, chodzi bardziej o zabawowe, hobbystyczne wykonywanie sztuki ruchu i występowania przed innymi (Kiphard, 1997).

1.4 Pedagogika cyrku jako przekrój różnych obszarów pedagogiki

Pedagogika cyrku zwiera w sobie elementy m.in.: sportu, terapii ruchowej, przeżywania, fascynacji, uczenia, pedagogiki, integracji, zabawy. Włącza w swoje oddziaływania szkoły, rodziców, społeczności (Schnapp/ Zacharias, 2000).

Kiphard (Kiphard, 1997) wskazał pięć obszarów, które dotyka pedagogika cyrku.:

1. Motopedagogika (łączy psychomotoryczne podstawowe doświadczenia)
2. Pedagogika sportu (łączy specyficzny techniczny proces nauki)
3. Pedagogika przeżycia (cyrk jako fascynacja i przygoda)
4. Pedagogika zabawy (odgrywanie ról cyrkowych, „robić, jak gdyby…”)
5. Pedagogika społeczna (interakcja, komunikacja, praca w grupie)

1.5 Powstanie i rozwój pedagogiki cyrku

Pierwszy cyrkowy dziecięco-młodzieżowy projekt, który zdobył sławę, powstał ok. 1917 roku w Boys Town. Pater Flanagan założył to miasteczko dla osieroconych dzieci i stworzył grupę, która przy pomocy artystycznych osiągnięć zapewniała miastu rozrywkę i informowała o rozwoju projektu (Bardell, 1992).

W 1956 Ojciec Silva założył w Hiszpanii własne małe kolektywne państewko dla dzieci i młodzieży- Benposta. Obok edukacji szkolnej, organizowano różne projekty, by móc finansować pomysł. Jednym z takich projektów był założony w 1965 dziecięco- młodzieżowy cyrk Los Muchachos (Peters Burgo, 1994).

Najstarszy europejski cyrk dziecięcy o celach pedagogicznych został założony w Holandii przez Last-Ter Haar (Kiphard, 1982), która zauważyła, że dzieci lubią ryzyko, jak np. przekraczanie najbardziej ruchliwych ulic czy balansowanie na barierkach mostu. Po tym odkryciu założyła cyrk Elleboog dla zaniedbanych i pochodzących z dysfunkcyjnych środowisk dzieci.

Lata 70 były czasem przełomu i pionierskim okresem pedagogiki zabawy i kultury, jako alternatywnej do szkoły. Cyrk stał się wtedy ważnym tematem. Według Zachariasa był to rodzaj nowego „estetycznego wychowania”, którego celem było aktywne doświadczanie i społeczna kreatywność (Zacharias, 2000a). Cyrk stał się środkiem pracy z dziećmi i młodzieżą. Na pierwszym planie stały pedagogiczne i kulturalno-estetyczne rozumienie pracy cyrkowej wykonywane przez i z dziećmi i młodzieżą.

1.6 Cyrk a pedagogika cyrku

Poniżej przedstawiona tabelka pokazuje różnice pomiędzy cyrkiem tradycyjnym a tym w ramach pedagogiki cyrku.

Cyrk tradycyjny	Nowy cyrk
Wąska wspólnota cyrkowych rodzin	Wykonawcy ze wszystkich grup społecznych
Pełni profesjonaliści	Często amatorzy
Techniki znane w obrębie cyrkowych rodzin	Techniki są znane i dostępne dla wszystkich
Trening w zamkniętym kręgu, zorientowanie na produkt końcowy	Nauka dla przyjemności, zdobycia zaufania do siebie samego
Występ dla licznej publiczności	Występ jest przeżyciem wspólnoty
Akcent leży na sztukach tradycyjnych	Sztuki tradycyjne oraz nowości, innowacyjność i kreatywność
Kolejne, nie związane ze sobą akty	Często powiązanie wokół jednego tematu
Zwierzęta	Bez zwierząt
Przesadne przedstawianie swojej osoby, bycie gwiazdą	Zazwyczaj szczerze, ironizując
Miejscowe święta, w namiocie	Różne miejsca występów

(Ward, 1998)

1.8 Pedagogika cyrku w Niemczech jako przykład wykorzystania pedagogiki cyrku.

Obecnie w Europie istnieje wiele cyrkowych grup dziecięcych i młodzieżowych. W samych tylko w Niemczech znanych jest 500 takich miejsc (Zacharias, 2000b). Projekty takie są oferowane przez różnorodne instytucje, jak urzędy ds. młodzieży, kultury, spraw społecznych, wspólnoty kościelne, ośrodki oświaty pozaszkolnej, kluby i związki sportowe, albo prywatnych inicjatorów.

Wychowankowie często pozostają związani z cyrkowymi projektami, chociaż dziecięce czy młodzieńcze lata dawno mają już za sobą. Przejmują oni inne czynności w ramach projektu, albo zakładają własne grupy.

Przykładem cyrku, który pracuje metodą pedagogiki cyrku z młodzieżą szkolną, osobami zagrożonymi wykluczeniem, dysfunkcjonalnymi jest cyrk Cabuwazi. Cyrk mieści się w czterech dzielnicach Berlina, gdzie rozstawione są cztery duże namioty cyrkowe wraz z zapleczem w postaci sal treningowych, stołówek, itp. W cyrku trenuje ponad 600 dzieci i młodzieży i jest to jeden z największych cyrków dziecięco-młodzieżowych w Europie działający przez cały rok.

      Cyrk Cabuwazi w ramach swojej działalności prowadzi różne projekty. Jednym z nich jest wszechstronna oferta darmowych treningów dyscyplin cyrkowych dla dzieci i młodzieży - przez cały tydzień popołudniami namioty Cabuwazi stoją otworem dla wszystkich chętnych, pozwalając znaleźć alternatywę dla codziennej bezczynności. Innym projekt zajmuje się współpracą z sąsiadującymi szkołami podstawowymi - wybrane klasy szkolne przychodzą do cyrku w ramach lekcji raz w tygodniu na określoną liczbę godzin. W ramach tych projektów dzieci przygotowują spektakl cyrkowy, pracując nad reżyserią, kostiumami, dokumentacją projektu oraz przygotowaniem działań reklamowych (plakaty, zaproszenia, ulotki). Kolejnym pomysłem jest Projekt Manege - we współpracy z JobCentrum. Polega on na pracy z grupą około 30 osób w wieku 18-22 lat z problemami w szkole, dotkniętych problemem bezrobocia. W ramach projektu młodzież trenuje, ale zdobywa także praktykę w warsztacie przy pracach konserwacyjnych i remontowych.

1.9 Rozwój pedagogiki cyrku w Polsce

Pedagogika cyrku jako alternatywna praca z dziećmi i młodzieżą w Polsce rozwinęła się dzięki Marii Nowickiej z Centrum Animacji Kultury z Warszawy, które wspólnie z niemiecką organizacją LKJ (Stowarzyszenie Edukacji Kulturalnej Dzieci i Młodzieży w Dolnej Saksonii) w połowie lat 90 organizowało warsztaty i kursy pedagogiki cyrku w Niemczech i w Polsce. Efektem współpracy było „wykształcenie” pierwszych pedagogów cyrku w Polsce, którzy następnie przekazywali wiedzę i praktyczne umiejętności dzieciom w pierwszych zakładanych grupach cyrkowych (Cicholska-Rochna 2006): „Grupa Cyrkowa WOAK” przy Wojewódzkim Ośrodku Animacji Kultury w Toruniu, prowadzona przez Alicję Usowicz, „Cyrk Heca” z Lipinek, prowadzony przez Ewę Dembek. Zajęcia z pedagogiki cyrku były prowadzone również przez Mirosławę Turczyn w szkole w Malechowie

      Od tego czasu, w Polsce powstało już kilkadziesiąt grup cyrkowych, m.in.: „Heca” z Lipinek, „WOAK” z Torunia, "Bedekuś" z Brodnicy, „Szkolny Zespół Cyrkowy” z Malechowa, „Grupa Cyrkowa ze SP nr 29” i „Turbo Ufo" z Lublina, „Ale cyrk” ze Słubic "Coolor" z Krakowa, „Circus” z Warszawy, „Cudaki” z Dobrzenia Wielkiego, „Pantarej” z Lubawy, „Cirkolo” z Krusina, „Sokoły” z Karwic, „Biedroneczki” z Kosiczewa, „Szkolna Grupa Cyrkowa” z Koźmina Wielkopolskiego, „Żongler” z Laseczna, „Gimbolo” z Radzik Dużych „Zajączki” z Zajączkowa, „Fokus Pokus” z Książek, „Teatr Maskon” z Pakości oraz grupy cyrkowe z Papowa Biskupiego, Gostycyna, Wiskitna czy Grzybowa.

        Warsztaty i szkolenia dla nauczycieli oraz dzieci i młodzieży były i są prowadzone w kilkudziesięciu miastach oraz wsiach Polski. Formy pracy pedagogiką cyrku to zarówno projekty krótkoterminowe (jedno lub kilkudniowe szkolenia dla dzieci i nauczycieli), jak i długoterminowe (cykliczne warsztaty i spotkania grup dziecięcych lub nauczycieli).

Jednym z ważnych miejsc, które corocznie skupia polskie grupy cyrkowe są Ogólnopolskie Dziecięce Spotkania Cyrkowe w Brodnicy, organizowane corocznie (od 8 lat) na początku czerwca przez Brodnicki Dom Kultury.

2. Psychofizycy rozwój dzieci i młodzieży poprzez pedagogikę cyrku

2.1 Korzyści związane ze sferą poznawczą

      Pedagogika cyrku wzmacnia uczenie się umiejętności, które zawierają ciągi i sekwencyjność oraz pomaga rozwinąć umiejętność planowania strategii uczenia się. Jak stwierdza Dave Finnigan: „ucząc się śledzić lot obiektów naszymi oczami, rozwijamy koordynację oko-ręka, poprzez co wzmacniamy naszą umiejętność czytania i pisania. Gdy uczymy się układać obiekty w logicznym porządku, rozwijają się logiczne, wyobrażeniowe, kojarzeniowe i wymagające złożonych, następujących po sobie czynności umiejętności. ( Delisio, 2002).

            Modele, które przyswajamy w trakcie uczenia się umiejętności cyrkowych możemy z łatwością wykorzystywać np. przy uczeniu się i nabywaniu innych umiejętności. Model rozwiązywania problemów wskazuje na ważność rozłożenia problemu na drobne, łatwo wyuczalne elementy. Model uczenia się krok po kroku mówi o tym, że aby opanować coś skomplikowanego, musimy łączyć powoli i wytrwale poszczególne elementy czy umiejętności. Model uczenia się na błędach pomaga uczyć się sprawniej i szybciej poprzez zauważanie i korygowanie błędów, które są niezwykle istotnymi informacjami na temat naszego działania.

            Umiejętności cyrkowe rozwijające koordynację wzrokowo-ruchową, a w szczególności żonglowanie zalecane są przez psychologów i pedagogów jako metoda wspomagająca leczenie takich trudności dziecięcych jak dysleksja czy nadpobudliwość dziecięca. W Kenilworth Dyslexia Centre w Wielkiej Brytanii, dla dzieci sklasyfikowanych jako dyslektyczne, wprowadzono eksperymentalnie ćwiczenia na koordynację wzrokowo-ruchową oraz równowagę, co okazało się wysoce pomocne, o czym świadczy poprawa umiejętności pisania i czytania (BBC World, 2003).

Żonglowanie oraz inne cyrkowe umiejętności mają powiązanie z Kinezjologią Edukacyjną, stosunkowo nową nauką, która zakłada, że ruch jest nieodłączną częścią uczenia się i myślenia. Ćwiczenia pedagogiki cyrku są rozwinięciem ćwiczeń kinezjologicznych: na przekraczanie linii środka ciała oraz ruchów naprzemiennych (angażujące jednocześnie lewą i prawą stronę ciała). Ćwiczenia te aktywizują i stymulują prawą i lewą stronę mózgu, integrują obuoczne widzenie, obuuszne słyszenie, powodując zwiększenie ilości połączeń nerwowych między prawą i lewą półkulą mózgową, co powoduje poprawę jakości pracy umysłowej oraz rozwijają widzenie obwodowe oraz zmysł kinestetyczny (ocena toru i szybkość lotu rekwizytów oraz ich odległości od ręki, itp.) (Dennison, 2003).

Nasz mózg składa się z dwóch półkul mózgowych – lewej i prawej Każda z nich odpowiada za działanie przeciwnej strony ciała (Hannaford, 1998). Półkule przetwarzają informacje docierające do mózgu z ciała w specyficzny sposób. Ogólnie rzecz biorąc, półkula logiczna (zazwyczaj lewa) zajmuje się szczegółami, częściami (np. części składowe języka, litery, zdania), przetwarzaniem języka i wzorów linearnych. Przeciwna (zazwyczaj prawa półkula), zajmuje się rozumieniem języka, obrazami, rytmem, emocją, intuicją, kreatywnością (Kolb, 1984).

PÓŁKULA LEWA

PÓŁKULA PRAWA

Zaczyna od fragmentu (części) części składowe języka syntaktyka (składnia), semantyka litery, zdania liczby analiza liniowa zwraca uwagę na różnice kontroluje uczucia planowanie, struktura, organizacja myślenie sekwencyjne ukierunkowanie na język ukierunkowanie na przyszłość metoda (Technika) sport (pozycja ręki/oka/stopy) sztuka (materiały do tworzenia, narzędzia, jak to zrobić) muzyka (nuty, uderzenie, tempo)

najpierw widzi cały obraz zrozumienie języka obraz, emocje, znaczenie rytm, płynność, dialekt obrazy, (wyobrażenia), intuicja Intuicja – oszacowania (ocena) Zwraca uwagę na podobieństwa Jest wolna dla uczuć Spontaniczność płynność Myślenie o wielu rzeczach w tym samym czasie Ukierunkowanie na uczucia/doświadczenia Ukierunkowanie na chwilę obecną Płynność i ruch Sport (płynność i rytm) Sztuka (obraz, emocje, płynność) Muzyka (pasja, rytm, obraz)

Tab. 1. Porównanie funkcji lewej i prawej półkuli mózgowej

Większość umiejętności, które posiadamy są połączonymi funkcjami obu półkul.  Twórczość, na przykład, wymaga od półkuli lewej szczegółów, techniki, struktury i planowania a od półkuli prawej płynności, emocji, intuicji i kreatywności. Podobnie z opanowaniem języka - potrzebujemy zarazem słów, struktury zdań, składni, jak i rozumienia znaczenia języka, rytmu, dialektu, itp. (Urban, 2005a).

Aby we wszystkim, co robimy być maksymalnie wydajnym i efektywnym, ważna jest umiejętność skutecznego i szybkiego przetwarzania informacji z obu półkul. Jest to możliwe wtedy, kiedy obie półkule są używane. (Urban, 2005a). Żonglowanie oraz inne umiejętności cyrkowe w jednakowym stopniu angażują obie strony ciała, równomiernie uaktywniając obie półkule. W pełni rozwija się wtedy spoidło wielkie mózgu, które dyryguje procesami pomiędzy obu półkulami, umożliwiając łączenie przepływających informacji (może ono przekazywać ponad 4 biliony wiadomości na sekundę poprzez setki milionów włókien nerwowych) (Hannaford, 1998)

Na wielce pomocne działanie ruchu w procesie uczenia się wskazują badania dzieci, m. in. w Kanadzie. Uczniowie, którzy każdego dnia spędzali dodatkową godzinę na lekcjach gimnastyki, mieli lepsze oceny z egzaminów, niż pozostałe dzieci. Jeszcze inne badania mówią o tym, że czynności fizyczne, wymagające aktywności mięśni, a szczególnie ruchy skoordynowane (takim jest żonglowanie) stymulują wytwarzanie neurotropin, naturalnych substancji, które stymulują wzrost komórek nerwowych i wzrost liczby połączeń neuronalnych w mózgu (Olsen, 1994, Brink, 1995).

Badania pokazują, że istnieje bezpośredni związek pomiędzy koordynacją wzrokowo – ruchową, a umiejętnością czytania, pisania i rozumienia. Praca dr Carole E. Smith, specjalisty od wychowania fizycznego ze szkoły podstawowej w Lackland City w USA, pokazuje, że żonglowanie może usprawnić zarówno umiejętność pisania, jak i czytania. Badanie Smith wspiera wcześniejsze prace Marii Montessori i Jean’a Piageta, którzy sformułowali hipotezy, zgodnie z którymi ćwiczenia fizyczne oraz wrażenia dotykowe zwiększają efekty nauki (Urban , 2005a).

           

2.2 Korzyści związane z umiejętnościami społecznymi:

      Zabawa w cyrk znosi bariery, podziały i hierarchię pomiędzy uczestniczącymi w zajęciach dziećmi i młodzieżą. To potężne narzędzie w integracji grup, zespołów. Jest aktywnością, która rozwija zaufanie i komunikację z innymi. Zajęcia w grupie cyrkowej dają możliwość uczenia się współpracy, zarówno poprzez wzajemną pomoc, porady jak i inne wspólne działania – treningi, przygotowywanie występów, ćwiczenia (lub wspólne wymyślanie ćwiczeń) w dwie oraz więcej osób.

Pamiętajmy, że cyrk dziecięcy to przede wszystkim zabawa, radość i śmiech. Mało ludzi w obecnych czasach doświadcza poczucia zadowolenia podczas uczenia się czegoś nowego, ponieważ większość osób traci naturalną chęć do uczenia się poprzez negatywne doświadczenia w szkole. Pedagogika cyrku daje możliwość odkrycia na nowo sensu i wartości zabawy. Zabawa jest sposobem, podczas którego uczymy się najlepiej, dlatego jest to wspaniały sposób na przekazanie wiedzy na różne tematy na poziomie świadomym i nieświadomym (wyznaczanie celów, motywacja, pokonywanie wyzwań, cierpliwość, odpowiedzialność, osiąganie sukcesu, koordynacja, itp.).

Ponadto umiejętność cyrkowa, jaką jest żonglowanie wzmacnia psycho - fizyczny stan, znany jako „zrelaksowana koncentracja”, podczas której umysł i ciało są zdolne do bycia skupionym, pozostając jednocześnie spokojnym i zrelaksowanym (Urban, Fortuna, Markiewicz 2005b). Żonglowanie, jako metoda relaksu i odstresowania  zalecane jest na zachodzie przez psychologów i lekarzy.

Przyjmuje się jako naukowo udowodnione, że różnorodne możliwości pobudzające do ruchu wpływają pozytywnie na proces dorastania, podczas gdy brak ruchu jest czynnikiem decydującym o wielu zaburzeniach rozwoju. Ruch jest najważniejszym bodźcem do rozwoju dziecięcego organizmu (por. Bittmann, 2002). Jako naukowo udowodniony uchodzi przyczynowy związek między ruchem i umysłowym – jak również psychiczno-emocjonalnym i społecznym rozwojem (Breithecker, 2002).

Dzieci i młodzież mają wiele czasu wolnego, który mogą wykorzystać w dowolny sposób. W obecnych czasach stają się jednak potencjalnymi klientami przemysłu konsumenckiego. Trend masowej konsumpcji prowadzi dzieci i młodzież do widocznej utraty własnej twórczości i skupia je wokół wielu mało rozwojowych rozrywek typu telewizja lub komputer, które powodują pasywność i statyczność. Redukcja osobistego działania, brak zainteresowań i motywacji, nieumiejętność koncentracji, zorientowanie na konsumpcję, izolacja i brak ruchu są objawami zubożenia świata dzieciństwa (Rolff/Zimmermann, 1997).

Naturalna dla dzieci chęć wspinania, biegania, skakania - wykonywania trudnych wyzwań fizycznych wymaga odpowiedniej przestrzeni i możliwości. W miejskich aglomeracjach dzieci mają coraz mniej możliwości korzystania z naturalnych obszarów do zabawy, jak otwarte pola, łąki, lasy, stare domy. Ruch drogowy, parkingi wypychają dzieci coraz częściej z ich nieformalnych placów zabaw.

Dlatego też zabawa w cyrk jest wspaniałym hobby i rozwijającym zajęciem na czas wolny. Możemy żonglować sami, w grupie cyrkowej, z przyjaciółmi. Możemy uczyć innych, a niektóre rekwizyty można zrobić we własnym zakresie. Grupy cyrkowe w ramach swojej działalności często występują podczas różnej okazji imprez, szkolnych, miejskich festynów, jak również wyjeżdżają na festiwale i spotkania w ramach wymian doświadczeń z podobnymi grupami polskimi oraz międzynarodowymi.

2.3 Korzyści związane z kształtowaniem postaw i systemu wartości

Nauka umiejętności cyrkowych to również praca. Dzieci i młodzież, chcąc rozwijać swoje umiejętności, uczą się posługiwać kolejnymi rekwizytami cyrkowymi, zaczynając od tych najprostszych lub tych, które chcą wypróbować. Rozwój umiejętności wymaga pracy, uporu i determinacji. Ponieważ umiejętności cyrkowe wymagają wiele ćwiczeń, jest to również bardzo efektywny sposób na rozwój cierpliwości i wytrwałości.

Każdy proces uczenia się nowej aktywności rozpoczyna się od określenia celu. Nauka posługiwania się różnymi rekwizytami cyrkowymi rozwija umiejętność wyznaczania i realizowania poszczególnych celów oraz osiągania sukcesów, zarówno małych, jak i dużych. Naukę rozpoczynamy od najprostszych elementów, a z czasem wyznaczamy kolejne, bardziej złożone i ambitne cele. Nauka tych umiejętności dobitnie pokazuje nam, jak bardzo potrzebne jest zauważanie naszych małych sukcesów w drodze do znaczącego celu. Każdy najmniejszy krok (odpowiednia siła, celność i czas wyrzutu itp.) w nauce nowych trików jest kolejnym sukcesem (Urban, Fortuna 2006). Praca z rekwizytami uświadamia dzieciom i młodzieży, że tylko idąc drogą osiągania drobnych sukcesów, możemy opanować trudne i robiące wrażenie na innych umiejętności.

Kiedy uczestnicy spotkań ulepszają kolejne elementy swoich umiejętności, osiągają widoczne sukcesy, ich pewność siebie rośnie, dając im motywację do dalszej pracy oraz poczucie satysfakcji z pokonywania kolejnych wyzwań.

       

2.4 Korzyści związane z rozwojem fizycznym:

Większość rekwizytów cyrkowych to nie wymagające dużo miejsca, czasu i nakładu finansowego ćwiczenia, które angażują do działania niemalże wszystkie części naszego ciała: ręce, nogi, brzuch, plecy, głowę, szyję. Co więcej, jest to efektywny trening dla naczyń krwionośnych płuc i serca. Daje także możliwość ćwiczenia obydwu rąk – dominującej i nie dominującej.

Oprócz rozwoju koordynacji wzrokowo – ruchowej, sztuka ta rozwija także refleks, szybkość reakcji, poczucie rytmu oraz zdolności utrzymania równowagi i właściwej postawy ciała. Dla podniesienia poziomu działania mogą wykorzystywać je muzycy, sportowcy, artyści.

W USA, w ramach programu „Juggling for Success”, żonglowanie na przykład uczone i ćwiczone jest podczas wychowania fizycznego. Żonglowanie daje szansę na zabłyśnięcie tym osobom, które z powodu różnych dysfunkcji nie wypadają dobrze w grach zespołowych, wymagających forsownego biegania, skakania, itp.

Bibliografia:

1.     Ballreich, Rudi/ von Grabowiecki, Udo (Hg.) (1992): Zirkus-Spielen. Ein Handbuch für Artistik, Akrobatik, Jonglieren, Äquilibristik, Improvisieren und Clownspielen. Stuttgart/Lichtenau-Scherzheim.

2.     Bardell, Bettina (1992): Circus – Bewegungskünste – mit Kindern. Moers.

3.     Bose, Günter / Brinkmann, Erich (1978): Circus. Geschichte und Ästhetik einer niederen Kunst. Berlin.

4.     Brink, S. “Smart moves, new research suggests that folks from 8 to 80 can shape up their brain with aerobic exercise” U.S. News and World Report, May 15, 1995

5.     Bittmann, Frank (2002): Zirkuspädagogik und die Entwicklung des Kindes. W: Corax. Magazin für Kinder- und Jugendarbeit,  http://www.rabenstueck.de/corax_5_2002.pdf (28.07.04). Dokument 1. der CDROM.

6.     Breithecker, Dieter : Kinder brauchen Bewegung zur gesunden und selbstbewussten Entwicklung. In: Das Online-Familienhandbuch.

http://www.familienhandbuch.de/cmain/f_Aktuelles/a_Kindliche_Entwicklung/s_596. (27.06.04). Dokument 2. der CD-ROM.

7.     Cicholska-Rochna Mirosława (2006): “Warsztaty cyrkowe jako jedna z propozycji pedagogiki zabawy” w: „Pedagogika zabawy w edukacji kulturalnej” Wydawnictwo Klanza 2006

8.    Delisio, E, Teachers Link Juggling to lmproved Academic Skills, Educational World 2002.

9.     Dennison P.E., Gimnastyka Mózgu, Międzynarodowy Instytut Neurokinezjologii Rozwoju Ruchowego i Integracji odruchów, Warszawa 2003.

10.  Ehlert, Holger / Schulz, Karin (1988): Das Circus Lexikon. Nördlingen.

11.  Karl-Heinz Ziethen, Andrew Allen “Juggling, The Arts and its Artists” Berlin 1985

12.  Hannaford C. “Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł. Podstawy kinezjologii edukacyjnej”. Wydawnictwo Medyk Sp. z.o.o., 1998 

13.  Kiphard, Ernst Jonny (1982): Kinderzirkus- eine Möglichkeit milieugeschädigter Kinder und Jugendlicher. w: Motorik, H.4

14.  Kiphard, Ernst Jonny (1997): Pädagogische und therapeutische Aspekte des Zirkusspiels. w: ZIEGENSPECK, Jörg (Hg.): Zirkuspädagogik. Grundsätze – Beispiele - Anregungen. Lüneburg,

15.  Novena, Denis (1998): Interview. In: LAG Spiel und Theater Berlin e.V. (Hg.). „ZIRKUS OLÈ“. Material zur Zirkuspädagogik. Dokumentation zur Fachtagung II und III 1998. Berlin

16.  Olsen, E., „Fit Kids, Smart Kids – new research confirms that experience boosts brain-power”  Parents Magazine, October, 1994

17.  Peters Burgo, Hannes (1994): La ciudad de los Muchachos. In : Kaskade. Europäische Jonglierzeitschrift

18.  Rolff, Hans-Günter/ Zimmermann, Peter (1997): Kindheit im Wandel. Weinheim. 5. Auflage.

19.  Schnapp, Sibylle/ Zacharias, Wolfgang (Hg.) (2000): Zirkuslust. Zirkus macht stark und ist mehr... . Zur kulturpädagogischen Aktualität einer Zirkuspädagogik.

20.  Zacharias, Wolfgang (2000a): Zirkus ist mehr... . Über die kulturelle, ästhetische, pädagogische Aktualität von Zirkuskultur und Zirkuslust. w: SCHNAPP, Sibylle/ ZACHARIAS, Wolfgang (Hg.): Zirkuslust. Zirkus macht stark und ist mehr... . Zur kulturpädagogischen Aktualität einer Zirkuspädagogik. Unna

21.  Zacharias, Wolfgang (2000b): Lust auf Zirkus. In: Infodienst. Kulturpädagogische Nachrichten, Nr. 57, 7/2000

22.  Urban Mirosław (2005a) „Żonglowanie jako metoda wspierania rozwoju dzieci, młodzieży i dorosłych” w: Klanza w czasie wolnym, Wydawnictwo Klanza nr1/2005

23.  Urban Mirosław, Fortuna Paweł, Markiewicz Piotr (2005b) „Żonglowanie sprzyja mózgowi” Charaktery 2005

24.  Urban Mirosław (2007) „Nowe wymiary sztuki żonglowania cz. I” KuglArt - Magazyn Alternatywnej sztuki Cyrkowej (nr 1/2007)

25.  Urban Mirosław, Fortuna Paweł  (2006) „Żonglowanie w biznesie” Portal Nowoczesna Firma www.nf.pl

26.  Kolb, D. “Experimental learning, Experience as the source of learning and development”, Englewood, NJ: Prentice-Hall, 1984

27.  Ward Steve (1998): Vortrag. In: LAG Spiel und Theater Berlin e.V. (Hg.). „ZIRKUS OLÈ”. Material zur Zirkuspädagogik. Dokumentation zur Fachtagung II und III 1999, Berlin

Artykuł: European Juggling Convention – Międzynarodowy Festiwal Żonglerski

Artykuł (napisany w 2007 r.)

European Juggling Convention – Międzynarodowy Festiwal Żonglerski

Żonglowanie to domena cyrkowców? Nie! Jeżeli nie wierzycie – wybierzcie się na European Juggling Convention (EJC), który od 31 lat co roku organizowany jest w innym państwie Europy.

Festiwal organizowany jest od 1978 roku. Organizatorem festiwalu jest co roku inna organizacja z danego państwa Europy, która korzysta z pomocy European Juggling Association (EJA). Festiwal obył się już 31 razy, w 12 państwach Europy.

Mogłoby się wydawać, że EJC jest przeznaczony dla żonglerów czy też osób pracujących w cyrku. Owszem, przyjeżdżają tam osoby, które profesjonalnie zajmują się różnego rodzaju  osób pracuj tylko z nazwy jest przeznaczony dla żonglerów w dosłownym tego słowa znaczeniu. Festiwal skupia osoby związane z cyrkiem, teatrem, sztuką ulicy, itp. Wśród bywalców są osoby żonglujące piłkami, maczugami, zajmujące się diabolo, flower i devil stickiem, żonglerską kontaktową, kapeluszami, monocykliści, „ogniomistrze” (poi, staff, devil stick, diabolo), barmani, ale również mimowie, iluzjoniści, aktorzy, klowni i akrobaci raz wielu, wielu innych.

Średnia wieku uczestników festiwalu to około 25-30 lat, ale można spotkać również żonglujące 5-6latki czy osoby w wieku przedemerytalnym.

Miejsce

Festiwal to zamknięte, ogrodzone miejsce, do którego wstęp mają tylko osoby posiadające bilety. Najlepiej opłaca się kupić bilet w „przedsprzedaży”, gdy kosztuje około 90 Euro za cały okres trwania festiwalu (7 dni). Kupując bilet przed samym wejściem na festiwal zapłacisz już około 120 Euro. Możesz również kupić wejściówki na poszczególne dni, co kosztuje około 20 Euro za dzień - jest to także jedna z możliwości uczestniczenia i podziwiania festiwalu przez osoby z danego miasta, w którym odbywa się festiwal.

Co robić?

Co możesz robić na festiwalu? Wszystko zależy od Ciebie. Możesz całymi dniami siedzieć i podziwiać ćwiczących dookoła ludzi (a jest na co popatrzeć!). Możesz również brać udział w warsztatach, które odbywają się praktycznie od 8 rano do 20 wieczorem (co więcej – sam możesz poprowadzić swój warsztat). Tematyka warsztatów jest nieograniczona – od klasycznych sprawnościowo-żonglerskich po niezwykłe, oryginalne, takie jak np. warsztat śmiechu, techniki manipulacji codziennymi obiektami, czy sposoby otwierania butelek piwa.

Wieczorami udajesz się na występy amatorów i artystów (!!!) do namiotu cyrkowego lub hali widowiskowej. Jeżeli chcesz, Ty również możesz wystąpić. Wystarczy, że zgłosisz to do osoby opiekującej się występem danego dnia.

W czasie festiwalu odbywają się również koncerty, happeningi, improwizowane przedstawienia. A w nocy? Fire show, trenowanie do rana, lub międzynarodowa impreza w barze. Aha! Zapomniałbym o jednym z najbardziej znamienitych symboli festiwalu – Renegade. 

To taki freestyle żonglerski – dowolne popisy na dowolny temat. Odbywa się zawsze po zakończeniu wieczornego show i trwa zazwyczaj do wczesnych godzin porannych. Każdy kto chce może wystąpić. Zasada uczestnictwa jest prosta – trzeba zaprezentować... coś. Trik, numer, szalony pomysł... Jeśli spodobasz się publiczności – otrzymasz piwo lub coś mocniejszego.

Parada

Festiwal nie byłby festiwalem bez parady żonglerów. Odbywa się ona przeważnie pod koniec festiwalu. Tysiące przebranych, pomalowanych uczestników festiwalu, przy akompaniamencie muzyki, żonglując idzie przez miasto ku zdziwieniu i uciesze miejscowych. Jest w tym cos przejmującego, magicznego i chwytającego za serce – zapewniam was.

Dlaczego tam jeżdżę?

Tegoroczny festiwal w Grecji był czwartym festiwalem, w którym brałem udział i zamierzam jeździć w kolejnych latach. Jest to dla mnie pewnego rodzaju misterium, moment odcięcia się od świata, obowiązków, pracy, skupienia się na tym co kocham. To czas, gdy ładuję swoje akumulatory na kolejny rok. To czas, kiedy poznaję nowych ludzi, odpoczywam, chłonę niezwykłe pomysły, uczę się nowych rzeczy i bawię. To czas, kiedy jestem wśród tysięcy osób, które podzielają moja pasję. Zawsze wtedy mogę także zobaczyć, jak wiele muszę jeszcze ćwiczyć, żeby dorównać mistrzom...

 

European Juggling Convention

1. Brighton – Wielka Brytania, 1978                     

2. Edinbourgh – Wielka Brytania, 1979

3. London – Wielka Brytania, 1980

4. London – Wielka Brytania, 1981

5. Copenhagen – Dania, 1982                           

6. Laval – Francja, 1983                                        

7. Frankfurt – Niemcy, 1984                              

8. Bruxelles – Belgia, 1985                             

9. Castellar de la Frontiera – Hiszpania, 1986               

10. Saintes – Francja, 1987

11. Bradford – Wielka Brytania, 1988

12. Maastricht – Holandia, 1989                          

13. Oldenburg – Niemcy, 1990

14. Verona – Włochy, 1991                                              

15. Banyoles – Hiszpania, 1992

16. Leeds – Wielka Brytania, 1993

17. Hagen – Niemcy, 1994

18. Goeteborg – Szwecja, 1995                                  

19. Grenoble – Francja, 1996

20. Turin – Włochy, 1997

21. Edinburgh – Wielka Brytania, 1998

22. Grenoble – Francja, 1999

23. Karlsruhe – Niemcy, 2000

24. Rotterdam – Holandia, 2001

25. Bremen – Niemcy, 2002

26. Svendborg – Dania, 2003

27. Carvin – Francja, 2004

28. Ptuj – Słowenia, 2005                                 

29. Millstreet – Irlandia, 2006                          

30. Athens – Grecja, 2007           

31. Karsruhe – Niemcy, 2008

Autor: Mirosław Urban

Od czasu napisania artykułu odbyły się kolejne EJC:

32. Vittoria-Gasteiz - Hiszpania, 2009

33. Joensu - Finlandia, 2010

34. Monachium - Niemcy, 2011

35. Lublin - Polska, 2012

36. Tuluza - Francja, 2013

37. Millstreet - Irlandia, 2014

38......